Czy kiedykolwiek poczułeś nagły, przerażający lęk, który pojawił się bez ostrzeżenia i dosłownie sparaliżował Cię na chwilę? To może być atak paniki, który często mylony jest z poważniejszymi problemami zdrowotnymi, takimi jak zawał serca, czy udar. Choć ataki paniki są stosunkowo krótkotrwałe, mogą wywołać silny strach i niepokój. W artykule tym przyjrzymy się, czym są ataki paniki, jakie są ich przyczyny, jak się objawiają i jak skutecznie sobie z nimi radzić, aby odzyskać kontrolę nad swoim życiem.
Ataki paniki to niezwykle przerażające doświadczenie, które może dotknąć każdego, niezależnie od wieku, płci czy stylu życia. Choć są krótkotrwałe, mogą wywołać intensywny lęk, niepokój, a w przypadku powtarzających się epizodów – poważnie wpłynąć na jakość życia.
Czym są ataki paniki?
Atak paniki to nagły, intensywny epizod lęku, który pojawia się bez ostrzeżenia i często bez wyraźnej przyczyny. Osoby doświadczające ataku paniki mogą odczuwać silny strach, który wywołuje szereg fizycznych i emocjonalnych objawów, takich jak:
- szybkie bicie serca
- duszenie się lub trudności w oddychaniu
- ból w klatce piersiowej
- poczucie utraty kontroli
- zawroty głowy lub uczucie omdlenia
- drżenie rąk lub nóg
- nudności i uczucie gorąca
- roztrzęsienie, drgawki,
- fala gorąca i zimna
- słabe lub miękkie kolana lub nogi
- suchość w ustach,
- ściśnięte gardło,
- mrowienie w rękach, stopach, na twarzy;
Takie objawy mogą przypominać zawał serca lub sugerować, że z naszym organizmem dzieje się coś złego, co może prowadzić do panicznego lęku o własne zdrowie. W rzeczywistości jednak ataki paniki są reakcją organizmu na nagły stres lub napięcie emocjonalne.
Jakie są przyczyny ataków paniki?
Ataki paniki mogą występować z różnych powodów. Wiele osób doświadcza ich w wyniku przewlekłego stresu, silnych emocji lub traumatycznych wydarzeń. Przyczyny ataków paniki mogą obejmować:
- Zaburzenia lękowe – osoby cierpiące na zaburzenia lękowe, takie jak zaburzenie paniczne, mogą doświadczać ataków paniki w sposób nawracający.
- Stres i nadmierne napięcie emocjonalne – stres związany z pracą, życiem osobistym, relacjami czy zdrowiem może prowadzić do wybuchów paniki.
- Czynniki genetyczne – badania sugerują, że osoby, które mają w rodzinie historię zaburzeń lękowych, mogą być bardziej narażone na ataki paniki.
- Problemy zdrowotne – w niektórych przypadkach ataki paniki mogą być wynikiem innych problemów zdrowotnych, takich jak choroby serca, nadczynność tarczycy, zaburzenia hormonalne czy problemy z równowagą chemiczną w mózgu.
- Substancje psychoaktywne – nadmierne spożycie alkoholu, narkotyków, kofeiny czy leków może również prowadzić do ataków paniki.
Błędne koło lęku: Jak interpretacja doznania cielesnego wyzwala atak paniki
Często osoby doświadczające ataków paniki nie zdają sobie sprawy, że wiele z objawów, które pojawiają się podczas epizodu, jest całkowicie naturalnych i może wystąpić w każdej sytuacji stresowej. Przyspieszone bicie serca, trudności w oddychaniu, drżenie rąk – to wszystko są reakcje organizmu na stres, które nie muszą oznaczać zagrożenia życia.
Jednak w wyniku lęku przed tymi doznaniami, osoby mogą je błędnie interpretować jako oznaki poważnego zagrożenia, na przykład zawału serca, udaru czy uduszenia. Takie myśli wywołują silny lęk, który skutkuje jeszcze większym napięciem fizycznym. W ten sposób, poprzez nadawanie błędnego znaczenia doznaniom cielesnym, osoby mogą wpaść w błędne koło lęku – im bardziej obawiamy się objawów, tym silniejsze i bardziej intensywne stają się te doznania. To tylko potwierdza nasze przekonanie, że rzeczywiście coś złego się dzieje, co prowadzi do nasilenia ataku paniki.
Ten mechanizm nie dotyczy tylko osób, które martwią się o swoje zdrowie, ale także tych, które starają się unikać trudnych doświadczeń cielesnych lub emocjonalnych. Lęk przed nieprzyjemnymi odczuciami fizycznymi lub emocjami może prowadzić do unikania sytuacji, które wywołują nieprzyjemne reakcje, a przez to tylko pogłębiać problem.
Ataki paniki a zaburzenie paniczne
Choć pojedyncze ataki paniki mogą wystąpić sporadycznie w wyniku silnego stresu, nie każdy, kto doświadcza ataku, ma zaburzenie paniczne. Zaburzenie paniczne charakteryzuje się nawracającymi i nieoczekiwanymi atakami paniki, które mają wpływ na życie codzienne. Osoby z tym zaburzeniem mogą unikać miejsc lub sytuacji, w których mieli wcześniej atak, co może prowadzić do izolacji społecznej i innych problemów psychicznych (np. agorafobii).
Jakie są modele poznawczo-behawioralne w leczeniu ataków paniki?
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest jednym z najskuteczniejszych sposobów leczenia ataków paniki i zaburzenia panicznego. Jej celem jest pomoc pacjentowi w zrozumieniu, jak myśli, przekonania i zachowania wpływają na jego emocje, a w konsekwencji prowadzą do ataków paniki.
Kluczowe techniki w CBT obejmują:
1. Rozpoznawanie i zmiana negatywnych myśli – Pacjenci uczą się identyfikować myśli katastroficzne, które prowadzą do ataków paniki (np. „Zaraz zemdleję!”, „Mam zawał serca!”, „Zaraz się uduszę”) i zastępować je bardziej realistycznymi i racjonalnymi przekonaniami.
2. Ekspozycja – Stopniowe wystawianie się na sytuacje, które wywołują lęk, w celu zmniejszenia wrażliwości na bodźce wywołujące panikę. To pomaga oswoić się z objawami i zrozumieć, że nie są one niebezpieczne (pacjenci mają szansę przekonać się, że lęk jest ograniczony w czasie, a objawy fizjologiczne w końcu ustępują).
3. Trening oddechowy i techniki relaksacyjne – Pomagają w opanowaniu fizycznych objawów paniki, takich jak szybkie bicie serca czy trudności w oddychaniu. Techniki takie jak głębokie oddychanie mogą pomóc w szybszym powrocie do stanu spokoju.
4. Zmiana stylu życia – CBT pomaga również wprowadzić zmiany w stylu życia, takie jak poprawa jakości snu, zdrowe nawyki żywieniowe i regularna aktywność fizyczna, co ma wpływ na ogólny stan emocjonalny i redukcję stresu.
Podsumowanie
Ataki paniki to trudne i przerażające doświadczenie, które może wpłynąć na codzienne życie. Ważne jest, aby zrozumieć, że ataki paniki są normalną reakcją organizmu na silny stres i emocje, a odpowiednia terapia może skutecznie pomóc w ich leczeniu. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest jedną z najbardziej efektywnych metod w leczeniu ataków paniki, pomagając pacjentom zmienić negatywne myśli i przejąć kontrolę nad swoimi reakcjami emocjonalnymi.
Bibliografia:
- Wells, A. (2010). Terapia poznawcza zaburzeń lękowych. Praktyczny podręcznik i przewodnik po teorii. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Bourne, E.J. (2011). Lęk i Fobia. Praktyczny poradnik dla osób z zaburzeniami lękowymi. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Clark, D.A., Beck, A.T. (2018). Zaburzenia lękowe. Podręcznik z ćwiczeniami opartymi na terapii poznawczo-behawioralnej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Barlow, D.H. (1997). Cognitive-Behavioral Therapy for Panic Disorder: Current Status. The Journal of Clinical Psychiatry 58:32-36
- Craske, M.G, Barlow, D.H. (2001). Panic disorder and agoraphobia. Clinical handbook of psychological disorders: A step-by-step treatment manual (3rd ed., pp. 1–59). The Guilford Press.